خلاقیت و بهترین تعارف آن

محققان معتقدند همه ی انسانها در کودکی از استعداد خلاق برخوردارند، لکن فقدان محیط مناسب و بی توجهی و عدم تقویت این توانایی، مانع ظهور آن می گردد. برای هر جامعه ای، وجود افراد خلاق ضروری است، زیرا جوامع در دوره پیشرفت، نیاز مبرمی به راه حل های مفید برای حل مسائل حال و آینده خود دارند. با نگاهی به گذشته در می یابیم که جهان ما به دست افراد معدودی که در تفکر خود جهش های خلاقی داشته اند، تغییرات بنیادی کرده است. ما و همه افرادی که در موسسه آموزشی فن نهان واقع در مشهد هستند ذهن هایی را که ماشین بخار، تلفن، ماشین های حساب، کامپیوتر و … را طراحی و ساخته اند، خلاق می نامیم. در سطح دیگر، در عالم هنر و فرهنگ نیز طی قرن ها، کتاب ها، شعرها، تابلوهای نقاشی، مجسمه ها، انقلاب های بزرگ به وسیله افراد خلاق به وجود آمده اند. امروزه همه دانشمندان، اندیشمندان، محققان معتقدند که اساس قدرت انسان ناشی از خلاقیت اوست، پس می توان گفت:

تاریخ تمدن، ثبت توانایی خلاق بشر است.

تورنس معتقد است: «خلاقیت یکی از مهم ترین سلاح های آدمی است که با آن می تواند بسیاری از موانع و مشکلات را از سر راه خود بردارد.» علم، هنر، تکنولوژی، فرهنگ، مدیون و محصول فرآیند خلاقیت آدمی است اما متاسفانه هنوز اهمیت خلاقیت در جامعه ما، چندان شناخته شده نیست. شاید یکی از دلایل این سخن این باشد که هنوز در مدارس و دانشگاه های ما، خلاقیت به عنوان واحد درسی به طور رسمی تدریس نمی شود. اکنون با توجه به اهمیت خلاقیت در زندگی و نقش آن در حل بهتر مسائل، بر آن شدم تا به بررسی موضوع «حل خلاقانه مسائل” بپردازم. امید است با آگاهی از اهمیت و ضرورت و کاربرد خلاقیت در زندگی و شناخت عوامل و موانع و تکنیکهای آن، بتوانیم قدمهای موثرتری برداریم.»

 تعاریف خلاقیت

خلاقیت عبارت است از: «پدید آوردن چیزی که قبلا وجود نداشته است که آن می تواند یک محصول، یک فرآیند، یک فکر و یا یک ایده باشد.»  همچنین خلاقیت را می توان توانایی دیدن چیزهای نو و غیرمعمولی، دیدن مسائل و مشکلاتی که اکثر آدمها به آن توجهی ندارند و سپس ارائه رهیافت های جدید، غیرمعمولی و اثربخش دانست. باید توجه داشت که خلاقیت در موارد ذیل اتفاق می افتد : ? اختراع چیزی که قبلاً وجود نداشته باشد.

?اختراع چیزی که در جای دیگری وجود داشته، ولی شخص مخترع دوم، از آن بی اطلاع بوده است.

? به کارگیری یک فرآیند یا محصول موجود در یک بازار جدید یا متفاوت

? تدوین و تکامل یک شیوه ی نو نگرش به پدیده ها (بوجود آوردن یک ایده ی جدید).

?تغییر دادن شیوه ی نگرش خود و دیگران نسبت به یک موضوع

در واقع همه افراد هر روزه کارهای خلاقی انجام می دهند چون آنها مرتباً عقایدی را که درباره دنیای اطرافشان دارند تغییر می دهند. با خلاقیت می توان محصولات، فرآیندها، خدمات، ایده ها، نگرش های نو، مفید و کاربردی و ارزشمندی را خلق کرد.

برای اطلاع و آشنایی علاقه مندان از طیف وسیع و گسترده تعاریف خلاقیت، تعدادی از معروفترین تعاریف خلاقیت را ذکر می کنیم:

? خلاقیت یعنی توانایی تفکر با کشتن ویروسهای ذهنی ? خلاقیت یعنی دیدن به نوعی دیگر و به شکلی متفاوت ? خلاقیت یعنی رهایی از عادتهای ذهنی و چسبندگی های فکری ? خلاقیت یعنی فرآیند تغییر، توسعه و تکامل در سازمان بندی حیات ذهنی ? خلاقیت یعنی دور شدن از چیزهای واضح و معمولی یا قطع رابطه با تفکر مبتنی بر عادت ? خلاقیت یعنی آواز خواندن با نت های خویش. ? خلاقیت یعنی وصل کردن دو شاخه به پریز خورشید ? خلاقیت یعنی خروج از پشت درهای بسته

 فایده های خلاقیت: اگر زندگی انسانها را از ابتدای تاریخ تاکنون بررسی کنیم می یابیم حتی انسان های غارنشین هم با به کارگیری خلاقیت توانستند کیفیت زندگی خود را روز به روز ارتقا دهند. زندگی مدرن و جدید با تکنولوژی های پیشرفته ی امروز، نتیجه خلاقیت انسان در طول تاریخ و در امتداد زمان است. خلاقیت نه تنها در زندگی فردی بلکه در زندگی اجتماعی انسان ها تاثیرات بسیار زیادی داشته است. اکنون به بعضی از فواید و تاثیرات مهم خلاقیت در زندگی اشاره می کنیم:

✨ پیدا کردن راه حل های جدید و بهتر برای حل مساله ها و مشکل ها ✨ رهایی از کارهای تکراری و روزمرگی و عادت های بی هدف و پوچ ✨ داشتن یک فکر طرح دهنده و ایده پرداز و تقویت آن ✨ مبارزه با سنت های اشتباه، افکار غلط با شیوه ی جدید و نو ✨ بالا رفتن بهره وری در زمان، انرژی، امکانات، توانمندی ها و استعدادهای وجودی ✨ افزایش اختراعات و ابتکارات و نوآوری ها ✨ افزایش اعتماد به نفس در فرد ✨ افزایش خودکفایی و خوداتکایی در جامعه ✨ افزایش نشاط و شادابی و پویایی فکری و ذهنی و روانی افراد ✨ ایجاد تکنولوژی های جدید و پیشرفته و در نتیجه ارتقا سطح فکری، علمی و فرهنگی افراد جامعه

 ضرورت خلاقیت: خلاقیت به معنای خلق کردن و آفرینش، یک صنعت الهی است که خدای مهربان در وجود همه ی انسانها، این صنعت را قرار داده و بسیار دوست دارد که انسان، این خلیفه الهی در زمین، صفت خلاقیت را در خود پرورش دهد. در واقع آنهایی که از فکر و ذهن و چشم و گوش و دست و پای خود برای ایجاد و تقویت خلاقیت استفاده می کنند، شکر و سپاس گزاری عملی خود را به خدای مهربان نشان می دهند و خداوند هم به خاطر قدردانی از آنها، روز به روز به خلاقیت های ذهنی و فکری آنها می افزاید. انسان های بزرگی در گذشته هم چون دانشمندان، مخترعین، مبتکرین و علما با استفاده از خلاقیت و داشتن اهدافی بزرگ و روشن توانستند، انقلابها و تحولات بزرگی را در عرصه های مختلف در جوامع ایجاد کنند. انسانهایی چون امام خمینی (ره)، دکتر حسابی، دکتر چمران، انیشتن، ادیسون و …

اکنون ما همه می توانیم با به کارگیری خلاقیت های درونی مان، برای آیندگان، هدیه های ارزشمندی به یادگار بگذاریم. ✅حال به طور خلاصه به چند ضرورت مهم تقویت خلاقیت و استفاده از آن در زندگی می پردازیم:

استفاده از بی نهایت استعدادهای نهفته در وجود آدمی که با خلاقیت به شکوفایی و رشد می رسد. وجود مسائل و مشکلات زیادی که با راه حل های معمولی قابل حل نیست. نیاز انسان به تغییر و تحول و پویایی و حرکت و دوری از روزمرگی و بی هدفی. ضرورت وجود انسانهای خلاق و کارآمد برای مقابله با مکر و فریب و فشارهای دشمنان تسخیر عالم امکان در جهت رشد انسانی و معنوی و روحانی با استفاده از خلاقیت نیاز به تغییر و تحول در نگرش ها و بینش ها و دوری از تعصب و پافشاری بر عقاید نادرست سنتی

 حل مساله و خلاقیت اکثر روان شناسان، خلاقیت و حل مساله را فرآیندهایی مشابه دانسته اند، مثلا گانیه بالاترین سطح یادگیری را توانایی حل مساله می داند و عقیده دارد که خلاقیت نوع ویژه ای از حل مساله است. اما اگرچه اکثر روان شناسان خلاقیت و حل مساله را فرآیندهایی مشابه دانسته اند اما می توان بین آنها تفاوت قائل شد. زیرا حل مساله بیش تر بر واقعیات استوار است و هدف آن، عینی و بیرونی است در صورتی که آفرینندگی و خلاقیت بیش تر جنبه فردی و شخصی دارد و بسیار بیش تر از حل مساله مبتنی بر شهود و تخیل است. به عبارت دیگر، در حل مساله فرد با موقعیتی روبرو می شود که برای آن یک راه حل بیابد، اما در خلاقیت، هم موقعیت حل مساله و هم راه حل های آن را خود می آفریند.